√ Contoh Tembung Kerata Basa, Arti, Jenis lan Contoh {Lengkap}

Tembung Kerata Basa – Kerata basa merupakan salah satu ragam bahasa dari suku Jawa yang bisa dibilang unik. Dalam bahasa Indonesia, keratabasa adalah salah satu bentuk akronim yang dibuat tidak menggunakan kaidah.

Maksudnya jika akronim dalam bahasa Indonesia dibuat secara terstruktur dengan suku kata depan atau belakang saja, maka dalam keratabasa dicampur aduk. Berikut penjelasan lengkapnya!

Pengertian Kerata Basa

Ada beberapa pengertian keratabasa, baik dalam bahasa Indonesia maupun dalam bahasa Jawa:

  • Keratabasa adalah frasa yang dibentuk untuk mengartikan kata dengan menganggap kata tersebut sebagai akronim.
  • Kereta basa merupakan merombak dua kata atau lebih, selanjutnya digabung dengan cara disingkat.
  • Kerata basa adalah makna kata yang dilihat berdasarkan suku katanya.
  • Kerata basa (kerotoboso) adalah istilah yang menggambarkan makna pada setiap satu suku kata. Setiap satu suku kata diotak-atik menjadi makna baru yang menggambarkan kata aslinya.

Beberapa pengertian kerata basa dalam bahasa Jawa:

  • Kerata basa yaiku negesi tembung sarana mirid swara wandane utawa tembung loro kang digandheng banging suda wandane lan mawa teges.
  • Kerata basa uga diarani ereta basa utawa jarwa dhosok yaiku negesi tembung kapirid saka wancahan wandane, utawa nguthak-athik tembunge supaya mathuk.
  • Keratabasa yaiku nguthak ngathik tembung supaya mathuk.

Jenis Jenis Kerata Basa

Jika dilihat dari pengelompokkan kata-nya, jenis keratabasa terbagi menjadi beberapa, diantaranya:

  • Nama benda misalnya krikil, cangkir
  • Nama anggota keluarga misalnya adik, bapak, ibu
  • Nama bulan seperti januari, september, desember
  • Tentang aktivitas misalnya tapa, tandur
  • Menyatakan keadaan misalnya tuwa, prawan, saru
  • Anggota tubuh misal cangkem, irung
  • Identitas seseorang misal piya, wanita
  • Pakaian misal suwal, kupluk
  • Tradisi budaya misal ludruk, tayub lan berkat
  • Nama tumbuhan misal tebu, sinom
  • Nama pekerjaan misal sopir
  • Nama transportasi misalnya dokar
  • Nama buah misalnya gedhang

Keunikan Kerata Basa Bulan

Salah satu jenis keratabasa yaitu nama nama bulan. Pemberian nama bulan ini biasanya disesuaikan dengan musim pada bulan tersebut. Beirkut tuladha tembung kerata basa ing bulan:

  • Oktober tegese untub untube sumber
  • Januari tegese udan saben ari
  • September tegese kasep kasepe sumber
  • Juni tegese jun-e podho muni
  • Desember tegese gedhe gedhene sumber
  • Nopember tegese ono sumber
  • Pebruai tegese yen mepe mburu ari
  • Agustus tegese lemahe padha mletus
  • Maret tegese mangsane seret
  • April tegese cepral-cepril
  • Juli tegese jun-e podho mili

Contoh Tembung Kerata Basa

Berikut beberapa daftar tembung kerata basa Jawa lengkap:

  • Adik : Anggere di didik
  • Anak : Karep apa-apa kudu ana lan enak.
  • Andhong = anake supaya gelis nggendhong
  • Ayu : Parase gampang payu
  • Buta : Kalbu sing ora ditata
  • Bapak : Bap apa-apa pepak
  • Bocah : Mangan kaya kebo, gaweyane ora kecacah.
  • Batur : Embat-embating tutur
  • Brekat : Dideleh mak breg terus diangkat
  • Copet: ngaco karo meper-mepet
  • Cangkir : Kanggo nyancang pikir
  • Cengkir : Kencenge pikir
  • Cangkem : Yen ora dicancang ora mingkem.
  • Dhalang : Ngudhal piwulang
  • Denawa : Ngeden hawa ngumbar hawa napsu
  • Dongeng : Dipaido ora mengeng
  • Dubang = idu abang
  • Desember : Gedhe-gedhene sumber
  • Garwa : Sigaraning nyawa
  • Gelas : Yen tugel ora kena dilas
  • Garbu : Yen ora mbegar ora iso mlebu
  • Gedhang : Saged padhang, digeget bar madhang.
  • Guru : Digugu lan ditiru
  • Gusti : Bagusing ati
  • Gerang : Segere wis arang-arang
  • Janur : jan-jane/sejatine nur
  • Januari : Hujan saben ari
  • Janggut : yen wijang manggut-manggut
  • Jungkat : majuning tekat
  • Kacu : diangkat karo mecucu
  • Kodhok : Teka-teka ndhodhok.
  • Kaji : Tekade siji
  • Kricak : keri ning cagak
  • Kathok : Diangkat sitok-sitok
  • Kotang : Sikute diutang
  • Kupat : Ngaku lepat
  • Kuping : Kaku njepiping
  • Kupluk : Kaku nyempluk
  • Kursi : Yen diungkurake banjur isi
  • Lanang : ala ning wenang
  • Ludruk : Gulune gelo-gelo, sikile gedrug-gedrug
  • Mata : kanggo ngematake barang sing nyata
  • Maratuwa : Mara-mara ketemu tuwa
  • Maling : Njipuk amale wong sing ora eling
  • Mantu : Dieman-emani meksa metu
  • Nopember : Ana sumber
  • Ngelmu : Angele yen durung ketemu
  • Ndelok = kendele mung alok2
  • Oktober : Untub-untube sumber
  • Prajurit : prawira jujur lan ngirit
  • Prawan : Yen pepara (leelungan) kudu wayah awan
  • Pacul : yen ngupat lemahe ucul
  • Pebruari : Yen mepe mburu ari
  • Piring : Sepi yen miring
  • Priya : ngoperi kaya
  • Ruji : diruru siji-siji
  • Saru : Kasar lan keliru
  • Sega : mbeseseg lega
  • Setir : Senajang singset tetep bisa muntir
  • Simah : Isine omah
  • Sepuh : Sabdane ampuh
  • Sejarah : Sejan ngarah (yen dina riaya/Idul Fitri)
  • Sopir : Yen ngaso mampir (ing warung).
  • Sekuter : Sambi sendheku mlayu banter.
  • Sepur : asepe metu ndhuwur
  • September : kasep kasepe sumber
  • Sulap : Yen kesusu bakal ketilap.
  • Suruh : kesusu weruh
  • Sinom : Isih enom
  • Sindur : isin yen mundur (malu kalau mundur).
  • Sirah : Isine rah
  • Siti : Isine bulu bekti
  • Sruwal : Saru yen nganti uwal
  • Tandur : Nata karo mundur
  • Tumpeng : Tumindak sing lempeng
  • Tayub : Ditata supaya katon guyub
  • Tebu : Antebe kalbu
  • Tapa : Tatane kaya wong papa
  • Tarub : Ditata supaya katon murub
  • Tepas : Titip napas
  • Tuwa : Untune wis rowa, ngenteni metune nyawa
  • Ukir : Ukurane pikir
  • Wanita : Wani ditata
  • Wedhus : Suwe ora tau adus
  • Weteng : Ruwet tur peteng
  • Wedang : Dianggo gawe kadang

Contoh Ukara Kerata Basa

  • Jaman bien, bener yen guru digugu lan ditiru, nanging saiki guru nom-noman iku polahe wis ra karu-karuan, apa iseh bisa dianggep guru?
  • Dadi wanita pancen abot, kudu padha karo tembunge, wani ditata.
  • Ngapunten bu, Om kula menika taseh sinom, sampun dibasani.
  • Dhalang iku sakliyane aweh hiburan uga ngudhal piwulang, kemangka iku diarani dhalang.
  • Din, nyauri biyungmu kanthi basa ngoko iku ora bener, saru, kasar lan keliru.

Soal dan Jawaban Ujian Seputar Tembung Kerata Basa

Kerata basa jungkat yaiku?

  • Jungkat tegese majuning tekat

Kerata basa dongeng yaiku?

  • Dongeng tegese dipaido ora mengeng

Tembung kerata basane kupluk?

  • Kupluk tegese kaku nyempluk

Kerata basa tuwa yaiku?

  • Tuwa tegese untune wis rowa, ngenteni metune nyawa

Kerata basa uga diarani?

  • ereta basa utawa jarwa dhosok

Tembung sepuh kerata basane yaiku?

  • Sepuh tegese sabdane ampuh

Iki tuladhane kerata basa kejaba

Apa kerata basane tembung guru?

  • Guru kerata basane digugu lan ditiru

 

 

 

 

 

 

Tinggalkan komentar


The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.