Jenis Tembung Jawa lan Tuladhahe {Lengkap dengan Contoh Soal}

Mengenal Jenis Jenis Tembung – Ketika berada di bangku sekolah dasar, seringkali kita mempelajari pepak bahasa Jawa.

Dalam pepak basa Jawa akan dipelajari pula silah-silahing tembung atau jenis tembung.

Arti tembung dalam bahasa Indonesia disebut dengan kata.

Dalam pepak basa Jawa, tembung ada beberapa macamnya.

Sama halnya dalam bahasa Indonesia, yang memiliki beberapa jenis kata.

Untuk mempersingkat waktu, berikut pembahasan mengenai jenis tembung.

Namun sebelum itu, kita akan mengetahui dulu pengertian tembung.

Pengertian Tembung

Seperti yang disampaikan sebelumnya, arti tembung adalah kata.

Secara istilah, tembung merupakan kumpulan suku kata yang memiliki arti.

Kata berasal dari suku kata. Suku kata berasal dari huruf.

Kata dapat digunakan untuk membuat kalimat.

Namun, ada tembung yang hanya memiliki satu suku kata (amung sawanda), yaitu tembung wod.

Istilah- istilah dalam Tembung

Dalam suatu tembung (kata), ada beberapa struktur yang perlu diketahui.

Struktur ini, sering disebut dengan tata bahasa Jawa atau Paramasastra Jawa.

Tata bahasa Jawa atau paramasastra Jawa merupakan aturan yang menggambarkan struktur ungkapan dalam bahasa Jawa.

Berikut arti 4 paramasastra Jawa:

  • Aksara = huruf
  • Wanda = suku kata
  • Tembung = kata
  • Ukara = kalimat

Fungsi Tembung

Tembung berfungsi untuk menyusun kalimat.

Dengan menyusun kalimat menggunakan tembung, kita dapat mengutarakan sesuatu.

Selain itu, fungsi tembung untuk mengutarakan pertanyaan dan pernyataan.

Jenis Tembung

Minurut maceme, jinising tembung utawa silah-silahing tembung Jawa ana 10.

Berikut jenis jenis tembung Jawa:

  • Tembung Aran tegese tembung (kata benda)
  • Tembung Kriya tegese tembung (kata kerja)
  • Tembung Kahanan tegese tembung (kata keadaan)
  • Tembung Sesulih tegese tembung (kata ganti)
  • Tembung Wilangan tegese tembung (kata bilangan)
  • Tembung Ancer-ancer tegese tembung (kata tempat)
  • Tembung Panggenah / tetenger
  • Tembung Katrangan tegese tembung (kata keterangan)
  • Tembung Pangiket tegese tembung (kata sambung)
  • Tembung Panguwuh tegese tembung (kata seru)

Sebenarnya jenis tembung Jawa ada banyak sekali, namun umumnya jenis kata (grammar) dalam bahasa Jawa ada 10 jenis.

Diantara jenis tembung lainnya, salah satunya ada tembung lingga (kata dasar) dan tembung andhahan (kata yang berubah dari asalnya).

Kedua tembung Jawa ada kaitannya dengan 10 macam tembung yang dijelaskan diatas.

Tembung Aran 

Dalam bahasa Indonesia, makna tembung aran merupakan kata benda yang terlihat maupun yang tidak terlihat.

Tegese tembung aran yaiku sakabehe jeneng samubarang kang maujud lan ora maujud.

Tuladha tembung aran:

  1. Sapi
  2. Kembang kemboja
  3. Cagak
  4. Kabel
  5. Angin
  6. Matahari
  7. Kurungan
  8. Sepatu
  9. Pacitan
  10. Ponorogo
  11. Madiun
  12. Jombang
  13. Demak
  14. Kebo
  15. Jaran
  16. Kulkas
  17. Kompor
  18. Lemari
  19. TV
  20. Merbabu
  21. Lawu
  22. Slamet
  23. Unta
  24. Gajah
  25. Sekolah
  26. Desa
  27. Karpet

Untuk lebih jelasnya, kamu dapat mempelajari tembung aran pada artikel sebelumnya.

Disana akan dijelaskan secara detail pengertian tembung aran, jenis tembung aran dan contoh tembung aran lengkap.

Tembung Kriya

Dalam bahasa Indonesia makna tembung kriya merupakan kata kerja.

Kata kerja adalah kata yang menjelaskan suatu perbuatan atau kegiatan yang dilakukan seseorang.

Tegese tembung kriya yaiku tembung kang mratelakake solah bawa utawa pagawean.

Berikut contoh tembung kriya:

  1. Nyaou
  2. Nuthuk
  3. Mlayu
  4. Kokthutuk
  5. Mlaku
  6. Nulisa
  7. Disaponi
  8. Disamber
  9. Nyamber
  10. Mabur
  11. Maca
  12. Mangan
  13. Lungguh

Tembung Kahanan 

Tembung kahanan adalah tembung yang menjelaskan suatu keadaan,. Dalam bahasa Indonesia dikenal dengan kata sifat.

Tembung kahanan yaiku tembung kang mratelakake kahanan utawa sifat samubarang

Contoh Tembung Kahanan:

  1. Kuru
  2. Lemu
  3. Sugih
  4. Sabar
  5. Nesu
  6. Dhuwur
  7. Cendhek
  8. Sepi
  9. Garing
  10. Teles
  11. Panas
  12. Adem
  13.  Rame

Tembung Sesulih 

Dalam bahasa Indonesia, tembung sesulih disebut dengan kata ganti. 

Tegese tembung sesulih yaiku tembang kang dadi sesulih utawa gantine samubarang.

Jenis Tembung Sesulih 

  • Tembung Sesulih Purusa / Wong

Tembung sesulih purusa  adalah kata ganti untuk menyebutkan orang.

Tembung Jawa sesulih purusa dibagi menjadi tiga jenis, yaitu utama purusa (sesulih wong kapisan), madyama purusa (sesulih wong kapindho), pratama purusa (sesulih wong katelu),

  • Tembung Sesulih Darbe (Kata ganti pemilik), tuladha : -ku, -mu, -e.
  • Tembung Sesulih Pitakon (Kata ganti tanya)

Tembung sesulih pitakon yaiku jinising tembung sing nakokake barang, wong, cacah, panggonanan, wayah lan kahanan.

Tuladha tembung sesulih pitakon: sapa, apa, kapan, pira.

  • Tembung Sesulih Panudhuh (kata ganti petunjuk)

Tembung sesulih panuduh yaiku tembung sesulih ing kang nuduhke wong, barang, wayah, kahanan, cacah lan liya-liyane.

Tuladha tembung sesulih panuduh : iki, iku, kenen, kana lsp.

  • Tembung Sesulih Panyilih 

Tembung sesulih panyilih yaiku tembung sesulih kang dadi gantine tumprap barang utawa manungsa.

  • Tembung Sesulih Sadhengan (Kata ganti tak tentu)

Tembung sesulih sadhengan yaiku tembung kang dadi gantine barang-barang kang durung genah utawa ora gumathok. Dadi mung ateges kang umum wae.

Tembung Wilangan 

Tembung wilangan dalam bahasa Indosia disebut kata bilangan, yaiku kata yang menjelaskan suatu bilangan.

Tembung wilangan yaiku tembung kang mratelakake cacah.

Tuladha / contoh tembung wilangan:

  1. Sithik
  2. Akeh
  3. Siji
  4. Loro
  5. Kapisan
  6. Kapindo
  7. Sekawan
  8. Setunggal
  9. Gangsal

Tembung Ancer-ancer

Tembung ancer ancer atau yang disebut dengan kata tempat.

Tembung ancer-ancer yaiku tembung kang mratelakake panggonan utawa dunung.

Tuladha / contoh tembung ancer ancer: ing, marang, saka, katur, lsp.

Tembung Panggenah / Tetenger 

Tembung panggenah yaiku tembung kang nyandhangi barang kang wis genah ana.

Tuladha / contoh: Si, Raden, Kanjeng, Paman, lsp.

Tembung Katrangan 

Tembung katrangan adalah kata keterangan.

Tembung katrangan yaiku tembung kang nerangake tembung kriya utawa kahanan.

Tuladha / contoh tembung katrangan: banter, mesthi, tansah, durung, wingi sore, biasane, lsp.

Tembung Pangiket 

Tembung pangiket disebut juga tembung pangandheng yaitu kata sambung.

Tembung pangiket / tembung panggandheng yaiku tembung kang ngiket utawa nggandhengake tembung siji lan sijine utawa ukara siji lan sijine.

Tuladha / contoh tembung pangiket : lan, serta, saha, tuwin, miwah, sarehne, sabab, nanging, utawa, dene, ewadene, amarga, jalaran, lsp.

Tembung Panguwuh

Tembung panguwuh merupakan kata yang menjelaskan keluhan.

Tembung panguwuh yaiku tembung kang mratelakake panguwuh utawa sambat.

Tuladhane / contoh tembung panguwuh: aduh, tobat-tobat, wah, loh, lah, hemm, lsp.

Contoh Soal dan Pembahasan Materi Jenis Tembung 

Setelah membahas panjang lebar materi jinising tembung, untuk mengukur seberapa paham sangat dibutuhkan contoh soal.

Dibawah ini ada beberapa contoh soal ujian Basa Jawa materi jenis tembung beserta pembahasannya.

  1. Ngidhentifikasi jinise tembung “Basuki Mangan Kates ing Sawah”

Pembahasan :

  • Basuki = tembung aran
  • Mangan = tembung kriya
  • Kates = tembung aran
  • Ing Sawah = tembung katrangan

2. Tembung kahanan iki sing bener yaiku …

  • a) dhuwur
  • b) panganan
  • c) sapa
  • d) iku

Jawaban : 

3. Tembung pitakon ing ngisor iki sing bener …

  • a) wah
  • b) watu
  • c) papan
  • d) apa

Jawaban : d

4. tembung panguwuh (kata seru) yaiku tembung kang mratelaake panguwuh utawa sambat. Ing ngisor iki sing dudu tembung panguwuh yaiku …

  • a) adhuh
  • b) tobat-tobat
  • c) wah
  • d) sapa

Jawaban : a

5. Tembung kriya ing ngisor iki sing bener yaiku …

  • a) panganan
  • b) panganen
  • c) dipangan
  • d) mangan

Jawaban : b

6. Tembung aran ing ngisor iki sing paling mathuk …

  • a) panganan
  • b) panganen
  • c) dipangan
  • d) mangan

Jawaban : 

Demikianlah pembahasan seputar tembung-tembung Jawa. Terimakasih sudah berkunjung ke website kita. Semoga dapat menambah wawasan dan semoga bermanfaat.

Jenis tembung, tembung jawa, tegese tembung, macam macam tembung,Tembung Aran, Tembung Kriya, Tembung Kahanan, Tembung Sesulih, Tembung Wilangan, Tembung Ancer-ancer, Tembung Panggenah / tetenger, Tembung Katrangan, Tembung Pangiket, Tembung Panguwuh

Tinggalkan komentar


The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.