Tembung Lingga – Hallo sahabat lentera, apa kabar? Semoga dalam keadaan baik dan sehat ya? Jika sebelumnya kita sudah mempelajari tentang tembung saroja. Nah, pada kesempatan kali ini kita juga masih akan belajar tetembungan dalam bahasa Jawa.
Untuk mempersingkat waktu dan untuk menutupi rasa penasaran kalian, yuk kita belajar bersama-sama secara detail mengenai tembung lingga. Simak baik-baik ya sahabat!
Pengertian Tembung Lingga (Kata Dasar)
Sebelum masuk ke pembahasan yang lebih jauh, kalian masih ingat kan tembung itu apa? Ya, tembung dalam bahasa Indonesia sering kita kenal dengan istilah “kata”.
Jika dalam bahasa Indonesia kita memiliki jenis jenis kata seperti kata dasar, kata majemuk, kata ulang dan kata turunan. Dalam bahasa Jawa juga begitu. Untuk itu, dalam rangka menambah wawasan dalam penggunaan tata bahasa Jawa, kita perlu mempelajarinya secara mendalam.
Di dalam bahasa Jawa kita juga memiliki jenis jenis tembung. Seperti yang telah kita bahas di materi sebelumnya yaitu tembung garba, tembung entar dan tembung camboran.Sedangkan untuk sekarang, kita sedang membahas tembung lingga.
Tembung lingga yaiku tembung sing durung owah saka tembung asale, kang durung oleh imbuhan apa-apa, utawa tembung kang isih wungkul utawa isih asli. Sekabehane tembung sing asli kuwi diarani lingga.
Lingga adalah salah satu jenis tembung dalam bahasa Jawa yang asli dan utuh tanpa tambahan atau belum diubah. Lingga adalah kata dasar dalam bahasa Indonesia.
Lawan kata lingga adalah tembung andhahan. Sehingga keduanya cukup berkaitan dan tidak dapat dipisahkan.
Ciri Ciri Tembung Lingga
- Berikut beberapa ciri-ciri nya, diantaranya:
- Masih berupa kata yang asli
- Berupa kata yang belum mendapat tambahan kata (awalan kata dan akhiran kata)
- Lawan dari jenis tembung ini adalah tembung andhahan
- Termasuk golongan jenis kata bebas
Macam Macam Tembung Lingga
Berdarkan suku kata atau wanda dalam bahasa Jawanya, jenis tembung ini dibagi menjadi dua macam. Berikut merupakan jenis jenis tembung lingga, diantaranya:
Lingga Semu
Dalam jenis tembung ini juga masih dibagi menjadi beberapa lagi, diantaranya:
-
Lingga sewanda
Jenis tembung ini adalah lingga yang berasal dari satu suku kata. Contoh ban, bal, tas, lap, bol dan lainnya.
[su_note note_color=”#c0ddb1″]Lingga mung sawanda iku ing bahasa Jawa diarani tembung wod. Tembung wod bisa diulur dadi rong wanda. [/su_note]
Artinya: Tembung lingga yang sawanda itu dalam bahasa Jawa diartikan sebagai tembung wod. Tembung wod dapat diurai menjadi dua suku kata.
[su_note note_color=”#c0ddb1″]Anangin ya ana tembung lingga sawanda nanging ora bisa diulur dadi rong wanda yaiku sing diarani tembung lingga dudu tembung wod. [/su_note]
Artinya: Ada tembung lingga sawanda yang tidak dapat diurai menjadi dua suku kata yang disebut tembung lingga bukan tembung wod.
Tuladha tembung wod:
- Lor diulur dadi alor
- Dom diulur dadi edom
- Lur diulur dadi dulur
Berikut beberapa contoh tembung wod (tembung lingga sawanda)
No | Lingga Sawanda (Wod) | No | Lingga Sawanda (Wod) |
1 | Buk | 1 | Wong |
2 | Bom | 2 | Tul |
3 | Blas | 3 | Tik |
4 | Bak | 4 | Sak |
5 | Dik | 5 | Rak |
6 | Es | 6 | Pak |
7 | Gas | 7 | Ntok |
8 | Gong | 8 | Nom |
9 | Lem | 9 | Nak |
10 | Lur | 10 | Moh |
- Lingga 2 wanda
Tembung lingga 2 wanda adalah tembung yang berasal dari 2 suku kata. Contoh: Tuku, payu, tutur, gambar, sapi.
Lingga 2 wanda yaiku tembung ing bahasa Jawa sing keadaane umume saka rong wanda.
Berikut beberapa contoh lingga rong wanda:
No | Lingga Rong Wanda | No | Lingga Rong Wanda | No | Lingga Rong Wanda |
1 | Ambyar | 1 | Kesel | 1 | Wajan |
2 | Angin | 2 | Sregep | 2 | Wakul |
3 | Anak | 3 | Sapi | 3 | Waras |
4 | Adek | 4 | Turu | 4 | Weteng |
5 | Adus | 5 | Mangan | 5 | Wangi |
6 | Bebek | 6 | Lungo | 6 | Omah |
7 | Bangku | 7 | Tangi | 7 | Masjid |
8 | Bengkel | 8 | Tandur | 8 | Sawah |
9 | Bantal | 9 | Cambah | 9 | Pacul |
10 | Buku | 10 | Cacing | 10 | Sayah |
- Lingga 3 wanda
Lingga 3 wanda adalah tembung yang berasal dari 3 suku kata. Contoh: nawala, nalika, punagi.
Lingga 3 wanda yaiku tembung ing bahasa Jawa sing keadaane umume saka telung wanda.
No | Lingga Telung Wanda | No | Lingga Telung Wanda |
1 | Kapiran | 1 | Semesta |
2 | Karipan | 2 | Samudra |
3 | Merpati | 3 | Semangka |
4 | Mustaka | 4 | Segara |
5 | Garuda | 5 | Rekasa |
6 | Gamelan | 6 | Perkara |
7 | Bekakas | 7 | Pesawat |
8 | Berlian | 8 | Kethoprak |
9 | Budaya | 9 | Kulina |
10 | Angkasa | 10 | Kelinci |
- Lingga 4 wanda
Lingga 4 wanda adalah tembung yang berasal dari 2 suku kata. Contoh: saniskara, sudarsana, tranggana.
Lingga 4 wanda yaiku tembung ing bahasa Jawa sing keadaane umume saka patang wanda.
Tembung Lingga Semu
Tembung lingga semua adalah jenis tembung yang terdiri dari dua suku kata, namun tidak dipisahkan. Jika dipisahkan akan mengubah makna, bahkan akan menghilangkan maknanya. Jenis tembung ini dalam bahasa Indonesia disebut dengan kata ulang.
Lingga semu sendiri terbagi menjadi dua, yaitu:
- Lingga yang masih bisa dihilangkan atau diubah, seperti: undur-undur, uget-uget, ula-ula.
- Lingga semu yang sudah tidak dapat diubah, seperti: ali-ali, alang-alang dan api-api.
Contoh Tembung Lingga
- Tandhur
- Tangis
- Pari
- Tulis
- Laku
- Caping
- Turu
- Ciwit
- Kursi
- Meja
- Deleng
- Ler
- Lur
- Tul
- Nul
- Tik
- Adus
- Babar
- Cokot
- Tuku
- Turu
- Dolan
- Laku
- Mangan
- Moleh
- Tangis
- Tulis
- Pangan
- Silih
- Waca
- Sandhung
- Jupuk
- Guyu
- Kelip
- Jupuk
- Gawa
- Budhal
- Pikir
- Mati
- Tutup
- Loro
- Maju
- Buka
- Mlaku
- Mlayu
- Tibo
- Sapu
- Gambar
- Tuku
- Sambel
- Pacul
- Silih
- Kirim
- Cicil
- Payu
- Tangan
- Sapi
- Gamelan
- Segara
- Nawala
- Garudha
- Kursi
- Telat
- Mata
Contoh Tembung Lingga
Tuladha lingga lan contoh ukara tembung lingga:
- Andi adus ing kali wingi sore
- Kursi ing kelas rusak kabeh
- Omah kae di tuku Pak Lurah
- Budi ora iso turu mergo ngombe wedhang kopi
- Dimas sinaua gamelan ing sanggar seni
- Bapak mancing menyang segara
- Fauzan mangan buah mangga
- Sasa moleh tekan omah numpak bus
- Bapak buka toko karo ibu
- Ibu budhal menyang pasar
- Si mbah loro untu saben dino
- Kakak tumbas buku cerito
- Lina turu ing ngarep kamar
- Bapak adus bengi amarga kerjoe lembur
- Adek lungguh ing kursi
- Budi tuku bakso menyang sekolahan
- Paijo yen turu mesti ngorok
- Ibuk melu tandur ing sawahe Pakdhe
- Pakdhe nduwheni gamelan anyar
- Lem sing reket bangek kuwi merk alteco
- Gas 3 kg saiki regane larang amergo langka banget
- Hawane sing panas iki enake ngube es dawet
- Bak mandine rusoh banget saking suwe ora tau diresiki
- Pak lekku lagi tandur ning sawah
- Sego ning wakul kuwi wis dienteke adiku
- Ing tanah Jawa ndueni budaya sing beragam
Penutupan
Setelah mendapatkan penjelasan lengkap mengenai tembung lingga, kira-kira mudah dipahami tidak seputar jenis tembung ini? Sudah siap mendapat soal mengenai jenis jenis tembung ya sahabat?
Demikianlah penjelasan lengkap mengenai tembung dalam bahasa Jawa yaitu lingga, mulai dari pengertian, ciri ciri, macam macam, contoh dan contoh kalimatnya. Semoga dengan adanya artikel ini dapat menambah wawasan dan semoga bermanfaat. Jangan lupa untuk membaca juga tembung entar dan tembung garba. Terimakasih 🙂