Contoh Puisi Bahasa Jawa (Geguritan) Paling Lengkap

Menulis Puisi Bahasa Jawa –  Puisi merupakan salah satu bentuk karya sastra berupa ide atau pemikiran penulis yang tertuang melalui kata-kata indah.

Ada cukup banyak orang yang menyukai jenis karya sastra ini. Biasanya puisi menggunakan bahasa Indonesia, bahasa Jawa dan bahasa Inggris. Nah, dalam bahasa Jawa sendiri puisi disebut dengan geguritan.

Geguritan adalah karya sastra Jawa juga kesenian Jawa yang harus tetap ada seperti halnya tembang Jawa. Oleh sebab itu, di sekolah umum terdapat materi puisi basa jawa atau geguritan jawa dalam kurikulum pembelajaran.

Biasanya pementasan geguritan berlangsung ketika ada event sekolah dan sering juga menjadi ajang kompetisi di sekolah.

Bagi kamu yang sedang mencari referensi puisi jawa atau yang ingin mengenal geguritan lebih dalam, ada baiknya simak pembahasan berikut ini.

Pembahasan berikut ini terkait dengan pengertian geguritan, ciri ciri geguritan, struktur geguritan dan contoh geguritan dengan beragam tema. Berikut pembahasannya!

Pengertian Puisi Bahasa Jawa

Kata geguritan menurut KBBI berasal dari kata “gurit” artinya sajak atau syair.

Dalam kamus Baoesastra, geguritan asalnya dari kata “gurit” artinya tulisan, kidung. Sedangkan dalam kamus Kawi Indonesia “gurit” artinya goresan, di tuliskan.

Pengertian puisi jawa (geguritan) pada umumnya sama dengan puisi lainnya. Hanya saja penggunaan bahasa  geguritan menggunakan bahasa jawa sedangkan puisi menggunakan bahasa Indonesia.

Geguritan yaiku karya sastra Jawa kang kawujud saka roso ing jero ati kang diungkapne kale penyair nganggo bahasa kang duweni irama, rima, mitra, bait lan susunane nduweni arti utawa makna ing lirik geguritan. Geguritan ing bahasa Indonesia kasebut puisi.

Geguritan merupakan karya sastra Jawa yang menggunakan kalimat indah, bagus serta bermakna. Geguritan memiliki irama, rima, mitra, bait dan baik dalam susunannya.

Geguritan dalam bahasa Indonesia disebut puisi

Sumber dari geguritan biasanya berdasarkan pemikiran dan perasaan penciptanya yang di tuangkan dalam tulisan berbahasa Jawa.

Pekembangan Puisi Bahasa Jawa

Puisi Jawa atau geguritan bahasa jawa sejak zaman dahulu sudah ada. Dahulu geguritan dibuat oleh para pujangga sebagai bentuk sindiran untuk pada raja, kolonial atau para pejabat yang berkuasa.

Para penulis atau pencipta geguritan disebut penggurit.

Penggurit menggunakan sastra bahasa Jawa yang bermakna tinggi dan mengandung majas. Sehingga orang yang disindir dalam isi geguritan tidak merasa tersindir. Bahkan mereka sendiri akan ikut menembangkan geguritan tersebut.

Memang pada awalnya geguritan atau puisi basa Jawa hanya dibuat para pujangga dengan aturan tertentu yang mengikat. Namun untuk saat ini, masyarakat Jawa lebih bebas membuat geguritan bahasa jawa.

Ciri khas puisi Jawa yang berkembang saat ini adalah lebih bebas dan memiliki tipografi yang bebas. Pembuatan puisi jawa juga tidak selalu menggunakan bahasa jawa krama, tapi lebih mementingkan unsur keindahan.

Berbeda dengan penyajian prosa, geguritan Jawa biasanya ditembangkan dengan iringan tabuhan gamelan menggunakan intonasi khusus.

Ciri Ciri Puisi Bahasa Jawa

Suatu karya satra berbeda dengan jenis karya sastra lainnya karena memiliki ciri. Begitupun geguritan (puisi jawa) juga memiliki ciri-ciri khusus.

Berikut ciri ciri geguritan (paugeran geguritan):

  • Nama pengarang dalam teks geguritan berada di bagian atas
  • Menggunakan bahasa yang indah, baik, mudah dipahami dan sopan
  • Kalimat yang digunakan memiliki arti atau makna
  • Memiliki aturan seperti guru lagu (huruf vokal), guru wilangan (jumlah kata setiap baris) dan guru gatra (jumlah bait).

Unsur Intrinsik Puisi Bahasa Jawa

Unsur intrinsik adalah unsur yang membentuk suatu geguritan, biasanya ada di dalam geguritan tersebut.

Berikut beberapa unsur intrinsik puisi jowo atau geguritan:

  • Tema
  • Diksi
  • Bahasa Indah
  • Judul
  • Citra
  • Purwakanthi
  • Pesan / Amanat

 

Baca Juga : Geguritan Tema Lingkungan

Jenis Jenis Puisi Bahasa Jawa

Jenis puisi atau jenis geguritan dibagi menjadi dua yaitu geguritan gargarag lawas/kuno dan geguritan gargarag anyar. Berikut pembahasannya:

Geguritan Gargarag Lawas

Jenis geguritan gargarag lawas biasanya menggunakan jenis bahasa Jawa kuno atau lawan dan terikat dengan berbagai aturan tertentu.

Berikut beberapa aturannya :

  • Diawali kalimat “sun gegurit”
  • Setiap bait, jumlah baris harus sama (minimal 4 baris)
  • Jumlah suku kata setiap baris harus sama
  • Paugeran guru swara (a, i, u, e, o) artinya setiap baris harus diakhir dengan huruf vokal tersebut.

Geguritan Gargarag Anyar

Kebalikan dari geguritan gargarag lawas, gargarag anyar lebih bebas dan tidak terikat guru lagu, guru wilangan dan guru swara. Bahasa yang digunakan juga lebih modern.

Cara Membuat Puisi Bahasa Jawa

Berikut beberapa tips dalam membuat geguritan bahasa jawa (puisi bahasa jawa) secara baik dan benar:

  • Contoh geguritan yang bagus adalah geguritan yang mengandung makna kiasan dengan diksi yang tepat.
  • Menyiapkan kamus bahasa Jawa agar lebih mudah memilih persamaan kata, kemudian pilih kata paling indah.
  • Penulis hendaknya jujur dalam meluapkan isi hati, agar teks geguritan lebih indah.

 

Baca Juga : Geguritan Tema Pendidikan

 

Kumpulan Contoh Puisi Bahasa Jawa

Setelah membahas pengertian, ciri dan unsur pada puisi jawa atau geguritan, selanjutnya kamu dapat mengetahui beberapa contoh puisi jawa dengan berbagai tema. Berikut contoh-contohnya :

Puisi Bahasa Jawa Tema Pendidikan

Pamulangan

(Budhi Setyawan)

Jare simbah aku kudu sekolah
Kareben dadi bocah genah mrenah ora nggladrah

Jare rama ibu aku kudu sregep mangkat
Kareben dadi wong pangkat urip ora kesrakat mlarat

Jare bapak ibu guru aku kudu sinau
Tambah ilmu
Kareben kelakon kabeh kang tinuju

Nanging
prakanca, ….

Coba delengen kahanan nyata
Apa isih bisa pamulangan kang ana dadekake urip tumata
Pamulangan kang tanpa tuladha
Pamulangan kang kasatan piwulang
Pamulangan kang ngajarake angka-angka wuta
Siji lan siji ana pira?
Jare anut kang duwe kersa
Jan ora weruh subasita, trapsila, apa maneh tata krama
Lali dosa…
Kabeh lurung binarung kumalungkung
Pamrih pamuji siji
Pamulangan ora aweh pepadang
Simbah,
Nyuwun pangapunten
Kula mboten kepingin dados dokter
Jalaran duite bapak mboten wonten sakoper

Rama

Rama,
Nyadong duka
Kulo mboten kapilut drajat pangkat
Jalaran ajrih sumpahing rakyat
Kang panggah mlarat sekarat

Bapak ibu guru,
Nyuwun donga pangestu
Mugi-mugi sedaya ilmu saged dados sangu

Puisi Bahasa Jawa Tentang Lingkungan

Esuk Iki
(Ariesta Widya)

Angin pancen sumilir ngrajut awak
Nanging mau bengi hawane nggodha angen
Kumepyur grimis ngruwis nggawa pengarep
Mengko udan ngadhemi bumi sing ngrantu

Woh, woh, medhot rasa gumawang
Lebu sing tumemplek lumahing godhong
Durung owah gambarane

Jago kluruk sesautan ora miyak cahya srengenge
Kaya padatan njalari donya iki tangi
Donya peteng ora kawiyak sunar padhang
Ing bang wetan ngranuhi sesawangan

Kepara saiki krasa kulit anyep
Kesiram angin playon nerak-nerak sak karepe
Isih binareng thathit gumerit nyigar keteg dhadha
Gordhin jendhela mobat-mabit sesalaman

Kleyang-kleyang godhong ing ngarepan
Mudal-mudal gumlethak ngebaki plataran
Godhong blimbing, jambu Bangkok, blimbing wuluh
Mosak-masik ing plataran ora kumanan kentekan semen
Got paving urunan warga gumlesah larahan pasar

Esuk iki kosok balen karo mau bengi
Panas sing sumeblak diwiyak angin adhem mabit
Njalari angin keplantrang miyaki jaman
Sing teka ora kinira miyak donya
Apa iki sasmita lumahing donya kurebing langit
Aweh panyendhu marang manungsa
Esuk lan sore singgeting dina rahina
Wengi nggarit ati miyaki leladi iku wis pinasthi
Aja ngowah-owahi lakuning lintang ing akasa
Iku luwih prayoga

Puisi Bahasa Jawa Tentang Sekolah

Sekolahku

Sekolahanku…
Panggonan anggonku golek ilmu
Sekolahanku…
Diwulang dening Bapak-ibu Guru

Sekolahanku…
Sinau, maca buku
Ing Panggonan iki
Aku diajari supaya karo wong tuwaku kudu bekti

Ing panggonan iki
Aku diajari marang kanca aja srei
Diparingi PR kanggo gladhen
Kanggo sangu urip ing tengahing bebrayan

Aku percaya…
Sanajan abot kudu dilakoni
Kabeh mau kanggo kepentingan pribadhi
kareben ngesuk dadi wong kang aji
miguna tumprap bangsa lan nagari

Puisi Bahasa Jawa Tentang Alam

Apike Alam

Ati sing lara dadi waras
Yen ndeleng apike alam iki
Pikiran sing lesu dadi tuntas
Ndeleng ciptan sing Kuasa

Matur syukur marang Gusti
Sing wis nyiptake bumi iki
Lan saisine
Kita kudu ngrawat alam iki
Marang dunya kang luwih apik

Lintang Panjer Rahina

Nalika bumi isih sepi
Lintang panjer rahina wis tangi
Menehi Pepadhang sagung dumadi
Kang wiwit gumregah ngupaya rejeki
Para among tani wis ndalidir mecaki galengan
Mbok bakul sinambiwara wus sengkut makarya
Para ngulama tumungkul mengestu puja
Para santri wiridan ngaji
Jago kluruk sesautan
Melu tasbeh marang pangeran
Ndonya wis gagat rahina
Maringi kalodhangan janma ngupadi pangupajiwa

Puisi Bahasa Jawa Tentang Ibu

Contoh Puisi Tentang Ibu Puisi Ibu Bahasa Jawa 

Ibu
anakmu kang dak wanti wanti
Kang dak kawatirake
Kak kok titipake ana pawiyatan luhur iki
Iki anakmu
Kang durung isa nyenengke ibu
Kang durung bisa nyenengke keluarga
Kang isih dadi tanggunganmu ibu
Nanging ibu
Anakmu iki bakal banggakke ibu
Banggakke keluarga kabeh
Anakmu rak bakal nyerah bu
Kanggo nyekel lintang ana langit
Kang kadhang ditutup mendhung
Kang kadhang mripat wae wis ora bisa weruh
Nanging anakmu iki janji ibu

Ibu
(Dening Yossanti)

Tresna asih ibu
Ora ana kang bisa ngganteke
Kesabaran ibu kang kebak wutuh
Ora bisa daklaleke

Do’a ibu kang tulus
Tansah ngiringi awakku
Pengorbanane kang tanpa wates
ora bisa winales

Ibu..
pituturmu bakal dakrungu
tresna asihmu marang aku
ora bakal puput
Pandongaku ibu…
Muga Gusti tansah nyembadani

Contoh Geguritan Tema Ibu

Sepurane Ibu

Nalika…
Nalika aku nyebut asmamu
Gumeteran kabeh awakku
Ngelingi wak rentanmu

Ibu…
Pangapurane anakmu iki
Ninggalne panjenengan tebih ing mriki
Ing lemah rantau luar Negri…

Ibu…
Tanganku niki mesti tak tengadahken
Nyuwun dupateng Gusti Pangeran
Ndamel panjenengan diapringi kesarasan

Ibu…
Nopo mawon ingkang kuhadiahken
Mboten pernah sepadan
Kalih nopo ingkang panjenengan paringaken…

Ibu…
Mboten wonten ingkang saget tak kirimken
Ndamel mbales sedoyo keapikan
Kejobo dungo dateng Gusti Pangeran

Puisi Bahasa Jawa Tentang Sahabat

Contoh Puisi Sahabat 

Kanggo Kanca

Biyen, tanganmu genggem tanganku
Biyen, pundakmu enek kanggo aku nangis
Biyen, guyumu nentremke atiku

Nanging saiki….
Tangan, pundak, guyumu ilang saka uripku
Kanca-kancaku kabeh,bayangna
Apa sajatining kahanan sajroning dunya

Yen ora ana welas lan asih
Ora ana uga kekancanan tanpa pamrih
Ing sakjroning manah atiku
Aku ngrasakna kepengin ngamuk wektu iku

Kanca lan kancaku
Elinga rasa atiku iki
Jaganen rasaning welas asih iki

Puisi Bahasa Jawa Tentang Pahlawan

Contoh 1

Pahlawanku

Pahlawanku
Wutahing ludirmu
Nyiram ibu pertiwi
Nadyan sang ibu
Kudu muwun sedhih
Karajang-rajang manahe
Karujit-rujit rasa pangrasane

Pahlawanku
Mugya Gusti paring nugraha
Semana gedhene bektimu
Jiwa raga, bandha donya
Tanpa sisa
Amung siji pangajabmu
Merdika

Pahlawan
(Rono)

Pahlawan, sliramu dadi dalan kemerdekaan
Tadah awak ora wedi marang kematian
Nyowomu kanggo pondasine kebebasan
Kanggo rakyat saking cengkramane penindasan

Pahlawan, awan bengi nantang maut
Ngalawan misil misil kang semrawut
Kabeh lawan koe ajak gelut
Ra peduli najan awak podo benjut

Pahlawan, semangatmu koyo geni
Ngobong kabeh pasukane kompeni
Kanggo njaga lemah kang ditresnani
Indonesia merdeka, Indonesia di ormati

Pitulas agustus taun papat lima
Opo sing diimpike dadi nyata
Saiki indonesia wes merdeka
Pahlawan, perjuanganmu ra sia-sia

Indonesia merdeka !!!
Indonesia merdeka !!!
Kabeh mergo perjuanganmu
Pahlawanku

Contoh 3

Segara Aru

Bener, pener, yekti
Sliramu dadi seksi
Seksi pahlawan sejati
Pahlawan mulih aran awit bekti

Awit mangku jejibahan
Tugas luhur, jujur ing palagan
Ngemban amanat Trikora ayahan
Segara Aru biru lugu blak-blakan

Ngemu madu
Maduning bangsa satuhu
Kang Asma Yos Sudarso iku
Korban jiwa raga ing Segara Aru

Ludira kang wekasan
Kanggo nebus Irian
Yos Sudarso gugur kalayan
Asmanya misuwur ing bebrayan

Sliramu Aru
Seksi lugu
Seksi bisu
Satuhu baku

Puisi Bahasa Jawa Tema Guru

Arti Tekamu
(Putri Mulyasari)

Ing petenge arah lan langkahku iki
Panjenengan dados srengenge kangge uripku
Menehi sumunar cahya kanggo kabeh pengarepan
Panjenengan madhangi lurung-lurung kang buntu
Liwat sorotan cahya kang metu saka swara lan tuturmu

Ing kelas kang ayem tentrem iki
Aku nangkep artine panguripan
Mung marang panjenengan gegayuhan dipun taruhaken
Lan marang panjenengan pengarep kang luwih becik
Panjenengan Kang nemtokake nasib bangsa Paduka
Boten mokal kagem panjenengan
Mujudake generasi emas bangsa kang gemebyar ing pepeteng

Saben dina panjenengan nindakake kagiyatan mulya iki
Rasa sabar uga rasa ikhlas ndampingi saben dina
Sakabehe ing donya ora bisa mbales jasamu
Yaiku jasamu kang iso nggawe bintang ing pepeteng
Kita ora bisa ngganti jasamu karo opo bae
Nanging, kita bakal nggawe panjenengan bangga
Jasamu bakal kita pangeti sajrone uripku
Bakal kita pengeti ing sajroning ati
Lan ora bakal lebur dening puteran wektu

Matur nuwun sanget, guru ingkang kula tresnani
Tanpa panjenengan bakal peteng ……
lan amarga panjenengan urip dadi migunani

Puisi Bahasa Jawa Singkat

Contoh Geguritan Singkat 1

Api Abadi Mrapen
(R. Tantiningsih)

Latu kuwi, tansah murub
Ora nggubris kiwa tengene
Nadyan digrujug tirta
Nadyan maruta padha teka
Nanging latu kuwi ora surut

Latu kuwi, tansah murub
Kaya latu kang ana jero ati
Angel dipateni lan angel diadhemake

Latu kuwi, tansah murub
Ing mrapen dununge
Ninggal sejarah
Kanggo anak putu

Contoh Geguritan Singkat 2

Crita marang aku

Senajan ora mesthi bisa mungkasi
Lilakna aku andum donyamu
Kang kebak dening kaendahan
Sing durung kasunyatan

Aku duwekmu wengi iki
Iki ragaku
Iki sukmaku
Aku lila disiksa
Nganti ora ana sisa

Puisi Lucu Bahasa Jawa

Ora Jodho

Nek kowe arep lungo saiki
Aku ora arep ngaandoli
Aku mung lagi ngrasak-ngrasakke
bar iki aku kudu piye

Dudu salahe sopo sopo
Iki pancen dalane
Mugo kowe nemu sing mbok

Puisi Cinta Bahasa Jawa

Puisi Bahasa Jawa Kasmaran

Jodhoku

Sliramu sing saiki tak tresnani
Apa ya sliramu…?
Sing arep ngerteni aku salawase
Apa ya sliramu?
Sing arep njaga aku salawase
Apa ya sliramu?
Sing arep nuntun aku marang dalan kang becik
Apa ya sliramu?
Sing arep melu ngrasakake bungah lan rekasaku
Apa ya sliramu?
Sing sesuk arep dadi kanca uripku
Dhuh Gusti
Paringana pitedah kanggo aku
Apa iya iki jodhoku?

Tandha Katresnan ku

Wiwit kok tulisake tresna iku

Manuk-manuk kepodang padha geguyonan

Ing pang-pang godhonge waru

Ijo enom lelagone langit biru

Srengenge isuk kang mlethek ing ati sumunar

Martakake dhina bakal ora kamendungan

Wiwit kok kandhak’ake tresna iku

Liwat kali dhak kintirake prau godhong pring

Amrih bisa lelayaran aneng segaranining atimu

Apepayon langit ing pucuking alun

Banjur dak tunggu tekane nggawa warta

Wiwit kok kidhungake tresna iku

Apa aku kudu lumaku sadhuwure angin lan segara

Njupuk kembang srengenge kang mlethek

Banjur dak slempitake ing kupingmu

Kareben nambahi brantaning ati

Sanjerone ati iki,Yayi

Ana panandhang,kirane mung kowe kang bisa mangerteni

Liwat getering angin kang sumilir

Sadawaning laku lan sepi tak ceritakake

Yen ta… samengko bakal NYAWIJI.

Puisi Patah Hati Bahasa Jawa 

Tresna

Tresna kuwi sepele
Tresna kuwi ya kowe karo aku
Tresnamu kaya surya
Nanging ya kaya samudra
Tresnamu bisa nekakake mega
Nanging saiki tresnamu kaya dahana
Awit aku mbok tinggalna
Langit data peteng
Ora ana candra apa maneh kartika
Atiku kaya bawana sing lemahe nela-nela
Maruta, kandhakna yen aku isih tresna

Sing Ilang Ben Ilang

Saupamane ngerti isine atiku…
Ra bakalan kowe ngilang
Kaya pedhut kang kasaput srengenge
Kaya bun netes siya-siya ing lemah garing
Nambah eluhku nelesi pipiku…
Kabeh wus ora kena digetuni,
Sebab jodho rejeki lan pati…
Wis digarisake dening Gusti Kang Maha Kuwasa
Sing ilang ben ilang…
Ra bakal dak gayuh maneh
Cukup sakmene kanggo riwayat
Kanggo sasine lelakon urip,
kowe lan aku kudu nrima legawa

Puisi Romantis Bahasa Jawa 

Aku Duwekmu Wengi Iki

Lumakuku kaya ngawang
Ngawang-ngawang nggayuh lintang
Mecaki dalan kasusahan

Apa Sejatine?
Kang ngganjel ing njero manahmu?

Tegese luh kang tumetes ing pipimu
Nglebur nyawiji ing swasana
Kang sejatine durung bisa gawe aku lan sliramu
Mesem bebarengan

Puisi Bahasa Jawa Menyentuh Hati

Gusti

Gusti…

Dalem namung tiyang kang lemah

Kang boten saged mlampah piyambak

Gusti…

Dalem namung tiyang ingkang gampil gripil

Tansah kegoda kesenengan donya

Gusti…

Hamung siji panyuwunku

Tuntun dalem wonten ing margi kang padhang gusti

Duh Gusti…

 

 

Tinggalkan komentar


The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.